De vijfde balans van de wet van 28 juli 2011 over genderquota in raden van bestuur
Quota werken: 97% van de Belgische ondernemingen voldoet vandaag aan de quotawet en het aandeel vrouwen in raden van bestuur verdrievoudigde tot 37,3%. Maar de directiecomités blijven ver achter: slechts 21,1% vrouwen en amper 5% vrouwelijke CEO’s.
Dit alles leest u in de vijfde evaluatie van de wet door het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Aan die studie werkte ook GUBERNA mee door het verzamelen en analyseren van de cijfers.
De quotawet, ingevoerd in 2011, verplicht beursgenoteerde ondernemingen, autonome overheidsbedrijven en de Nationale Loterij om minstens een derde van de zetels in hun raad van bestuur toe te wijzen aan het ondervertegenwoordigde geslacht. Voor overheidsbedrijven en de Nationale Loterij gold dit al vanaf 2012, voor beursgenoteerde ondernemingen tussen 2017 en 2019, afhankelijk van de grootte maar met sancties bij niet-naleving.
Deze resultaten bevestigen waar wij bij GUBERNA al jarenlang voor pleiten: quota werken, maar ze zijn zeker geen eindpunt. Het aandeel vrouwen in raden van bestuur is erdoor verdrievoudigd. Dat juichen wij uiteraard toe. Quota hebben, zeker voor de raden van bestuur, hun nut bewezen. Goed bestuur is immers een kwestie van optimale besluitvorming in het belang van de lange termijn, en die vraagt genderdiversiteit.
Maar de echte macht ligt niet alleen in de raad van bestuur. In de directiecomités blijft de genderbalans, lezen we in het rapport, pijnlijk achter: slechts 21,1% van de leden zijn vrouwen. In 71% van de comités zit geen enkele vrouw of hoogstens één, en slechts vijf ondernemingen, amper 5%, worden geleid door een vrouwelijke CEO. Daarmee is er de voorbije vier jaar nauwelijks vooruitgang geboekt.
De vijfde balans stelt vast dat de doorstroming van vrouwen wordt belemmerd door factoren zoals informele (veelal mannelijke) netwerken, hardnekkige leiderschapsbeelden en de ongelijke verdeling van zorgtaken. De auteurs zien dat vrouwen die zich minder identificeren met een klassiek, resultaatgericht leiderschapsmodel, zich minder vaak kandidaat stellen. Daarnaast blijkt dat deelname aan de “office politics” binnen directiecomités vaker strenger wordt beoordeeld.
GUBERNA erkent dat het vanuit maatschappelijk oogpunt belangrijk is om op korte termijn maatregelen te nemen die de deelname van vrouwen aan alle leidinggevende functies versterken en die genderdiversiteit en inclusie bevorderen op alle niveaus van de onderneming. GUBERNA onderschrijft dan ook de doelstellingen van de Europese Richtlijn.
Tegelijk wijst GUBERNA erop dat het noodzakelijk is om rekening te houden met de flexibiliteit die ondernemingen nodig hebben om de maatregelen af te stemmen op hun specifieke situatie, om zo hun veerkracht en concurrentievermogen te vrijwaren, zeker in de huidige economische en geopolitieke situatie.
Wij pleitten eerder al in onze Position Paper Women on Board Directives in (2023) niet voor meer regels, maar voor de soft-law-aanpak. En ook vandaag blijven we ons standpunt trouw:
Waarom?
De te verwachten beperkte effectiviteit van de omzetting in Belgisch vennootschapsrecht van de tweede doelstelling van de Richtlijn (namelijk dat vrouwen ten minste 33% van alle bestuursmandaten, zowel uitvoerend als niet-uitvoerend, bekleden).
De Belgische Corporate Governance Code 2020 richt zich in zijn bepalingen inzake het uitvoerend bestuur uitdrukkelijk tot alle uitvoerende bestuurders en leden van een directiecomité, ongeacht of zij al dan niet lid zijn van een bestuursorgaan in de zin van het Belgisch vennootschapsrecht. Beursgenoteerde ondernemingen moeten hierin consequent zijn en bereid zijn om vrijwillig, maar transparant, al dan niet maatregelen te nemen om de implementatie van genderbalans binnen hun uitvoerend bestuur te versnellen. Uit onderzoek in Noorwegen blijkt dat quota die op vrijwillige basis worden ingevoerd, positieve effecten hebben op de ondernemingsprestaties.
Los van de juridische interpretaties en discussies heeft de soft law-aanpak vier belangrijke voordelen:
Zij laat ondernemingen toe om op maat gemaakte stappen te zetten om de doelstellingen te bereiken.
Zij verzekert een passend toezicht door het Corporate Governance Comité en biedt flexibiliteit voor aanpassingen waar nodig.
Zij garandeert transparantie ten aanzien van financiële markten en relevante stakeholders.
Zij voorkomt de opkomst van zogenaamde decoupling practices, waarbij ondernemingen publiekelijk beweren inspanningen te leveren zonder die werkelijk te internaliseren.
Met andere woorden: Genderdiversiteit in directiecomités is de volgende, logische stap. Voor GUBERNA kan elke onderneming dit doen naar eigen goeddunken en vermogen. Alleen zijn wij ervan overtuigd dat ondernemingen die diversiteit op elk niveau verankeren, bouwen aan duurzaam vertrouwen en waarde.