Corporate governance en toegang tot financiering voor kmo’s: een onderschatte hefboom

In tegenstelling tot grote ondernemingen hebben kmo’s het vaak moeilijker om externe financiering te verkrijgen, vooral in de vorm van bankkredieten. Ze zijn dan ook geneigd om te vertrouwen op interne of persoonlijke middelen, wat hun groeicapaciteit kan beperken. Een rapport van de Wereldbank (2018) benadrukt dat bijna de helft van de formele kmo’s geen toegang heeft tot bankkrediet.  

Naast traditionele schuldinstrumenten bestaan er gelukkig diverse alternatieve financieringsvormen, elk met eigen kenmerken en specifieke implicaties voor de governance van een onderneming. 

Zoals verderop toegelicht, kan het oprichten van een raad van bestuur (of in eerste instantie een adviesraad) ook helpen om het netwerk uit te breiden en meerdere financieringsbronnen te identificeren die beter aansluiten bij de behoeften van het bedrijf. 

Op basis van een document van de Internationale Financieringsmaatschappij (International Finance Corporation, 2021), kunnen we een overzicht geven van de verschillende financieringsbronnen die beschikbaar zijn voor kmo’s. 

Crowdfunding biedt een interessant alternatief voor kmo’s die middelen willen ophalen bij een breed publiek via online platformen. Er bestaan twee hoofdvormen: enerzijds equity crowdfunding, waarbij investeerders een aandeel verwerven in het bedrijf of een tegenprestatie ontvangen in de vorm van producten of diensten; anderzijds crowdlending, dat gebaseerd is op een systeem van leningen met terugbetaling en intresten, zonder verwatering van het aandelenkapitaal. Toch blijft crowdfunding in België relatief beperkt, zoals Jan Oosterlinck, Partner Financial & Family Business Advisory bij BDO, benadrukt. Volgens cijfers van het gespecialiseerde platform Look&Fin bedroeg in 2024 de Belgische crowdfundingmarkt slechts 123 miljoen euro.  

Een andere waardevolle mogelijkheid zijn de Business Angels. . Dit zijn particuliere investeerders, vaak ervaren ondernemers of leidinggevenden, die kmo’s financieren in ruil voor een participatie in het kapitaal. Hun bijdrage gaat echter verder dan enkel geld: ze kunnen ook optreden als mentor, hun expertise en netwerk delen en de kmo begeleiden bij strategische beslissingen. Dit type investering is bijzonder geschikt voor start-ups en jonge, innovatieve bedrijven. 

Een kmo kan ook een strategisch partnerschap aangaan met een groter bedrijf dat in haar kapitaal investeert om industriële of commerciële redenen.Dergelijke overeenkomsten maken het mogelijk om expertise en middelen te delen en zorgen voor een zekere stabiliteit in de toeleveringsketen (bijvoorbeeld wanneer een groot concern investeert in een strategische leverancier). In dit kader kiest de investeerder vaak voor een langetermijnvisie en draagt hij actief bij aan de ontwikkeling van de partneronderneming. 

Kmo’s kunnen ook beroep doen op publieke investeringsfondsen, die financiering verstrekken in de vorm van leningen of kapitaalinbreng. Deze vormen van financiering spelen een sleutelrol in de groei van ondernemingen doordat ze toegang bieden tot essentiële middelen. In tegenstelling tot private investeerders streven publieke fondsen niet uitsluitend naar financieel rendement. Ze worden vaak gedreven door bredere beleidsdoelstellingen, zoals de ontwikkeling van de lokale economie, jobcreatie, ondersteuning van strategische sectoren of het bevorderen van duurzaamheid en innovatie. 

Voor jonge groeibedrijven is het belangrijk om de verschillende financieringsfasen te onderscheiden. Seed capital - of startkapitaal - komt tussen aan het begin van het traject, bijvoorbeeld voor start-ups die zich in de opstartfase bevinden of net hun eerste product willen ontwikkelen, vaak aangeduid als een minimum viable product (MVP). Deze initiële financiering komt doorgaans van de oprichters zelf, hun directe netwerk, business angels of gespecialiseerde fondsen. 

Voor meer volwassen en stevig verankerde kmo’s vormt private equity een strategische hefboom om hun groei te versnellen, een overname te financieren of een overdracht voor te bereiden. Zoals Jan Oosterlinck opnieuw benadrukt, maakt dit type investering het mogelijk om een zogenaamde buy & build-strategie te implementeren.  Daarbij wordt een sterk platformbedrijf als basis genomen om aanvullende overnames te doen, deze te integreren en zo op groepsniveau waarde te creëren. 

3. De impact van externe financiering op de governance van kmo’s