Je eigen ethische- en gedragscode

Kijk om je heen en je ziet mensen die een oordeel vellen over anderen, ook in de sportwereld. Matchfixing, doping, belangenvermenging, geweld op en naast het veld, … zijn onderwerpen die daartoe steevast aanleiding geven.
De roep om ethiek is van alle tijden. Wachten we op de overheid of zoeken we zelf oplossingen om veilig en verantwoord te laten sporten? We evalueren iets als goed, minder goed of slecht. Dat doen we op basis van onze ethische principes. Ethiek helpt je om je kritisch te bezinnen over juist handelen binnen de context van je organisatie


Zonder ethiek kan je een handeling niet beoordelen op haar motieven en consequenties en heb je geen criteria om te oordelen of een handeling goed of fout is.

Context

Wat zegt onze Belgische wet?
De Belgische wet verplicht elke juridische entiteit om statuten te publiceren. Elke wijziging van statuten vereist een  publicatie in het Staatsblad. Veelal wordt in de statuten ruimte gelaten voor aanvullingen in het huishoudelijk reglement. Dat geeft meer flexibiliteit. Je kan ze immers intern aanpassen mits goedkeuring door het bestuursorgaan en/of de algemene vergadering.

Wat kunnen we zelf doen?
De ethische code beschrijft de waarden die door de organisatie geselecteerd worden, dat zijn deze die de organisatie kenmerken en die voor de externe stakeholders belangrijk zijn. De gedragscode is geënt op de ethische code. Ze maakt dat het gedrag van medewerkers en vrijwilligers voorspelbaar en coherent is. Ze stelt regels op waar je je dient aan te houden. Daardoor gedraagt ieder in de organisatie zich vanuit gelijke principes.

1

Wat bepaalt het imago van je organisatie?
Meer dan je intenties, beïnvloedt je gedrag het imago van de organisatie. Ethische en gedragscodes zijn ook daarom een noodzakelijke voorwaarde voor goed bestuur. Met de hulp van beide kan je als medewerker/vrijwilliger van de organisatie je gedrag spiegelen aan wat gewenst is. Je kan jezelf als het ware “reguleren”. Dat is nodig opdat stakeholders, externe partijen en de maatschappij je ervaren op die manier dat je dat zelf, als organisatie, vooropstelt.

Zin of onzin van wet en zelfregulering

Statuten zijn een verzameling van wettelijke vereisten en regels. Je onderscheidt je organisatie van andere door je ethische en gedragscode. Dat zijn de waarden en de inhoud die je geeft aan je organisatie. Deze verduidelijkingen, die de wet niet voorschrijft, kan je afdwingbaar maken bij je deelnemers, medewerkers, vrijwilligers, leden, supporters, …

 

Het vergrootglas op de codes

Ethische en gedragscodes zijn een noodzakelijke voorwaarde voor goed bestuur. De ethische code bevat een set aan waarden die de leden van de organisatie voor haar voortbestaan kiezen. De gedragscode is de concrete invulling van deze waarden binnen de context van je eigen organisatie.

Welke waarden kies je?
Je ethische code bevat een set waarden. Zoals je zal merken bij het lezen van de voorbeelden zijn waarden algemeen aanvaard. Opdat je ethische code herkenbaar is voor je eigen mensen (en niet inwisselbaar met die van een andere sportorganisatie), kies je voor deze waarden die je eigen sport uitdraagt en je mensen prioritair vinden.

 

Voorbeelden van waarden die in aanmerking kunnen komen voor je ethische code 

  • lichamelijke opvoeding
  • gezondheid
  • verantwoordelijkheid
  • neveneffecten beperken
  • objectiviteit
  • respect
  • onafhankelijkheid
  • aanmoedigen
  • transparantie
  • integratie
  • democratie
  • inclusie
  • representativiteit
  • inspraak
  • solidariteit
  • integriteit
  • innovatie
  • deelnemen

Tips

1. verzamel je stakeholders (bijv. medewerkers, bestuurs- en directieleden, sporters, begeleiders)

2. bepaal de waarden waar je als organisatie voor staat  

3. voeg ook enkele waarden toe die de deelnemers voor zichzelf belangrijk vinden  

4. ga voor maximaal 10 waarden en laat de deelnemers de eindredactie doen

 

 Wat verwacht je van anderen en wat doe je zelf? 
De stap van een ethische- naar gedragscode is makkelijk te zetten. Aan het koffiezetapparaat wordt dagelijks het gedrag van collega’s op de korrel genomen. Ook bestuurders ontkomen niet aan de commentaar van anderen. Mensen hebben verwachtingen over hoe ze behandeld willen worden. En dat gewenst gedrag is wederzijds, dat mag ieder van een ander verwachten. Omdat gedrag ageren is, is de (on)geschreven gedragscode de basis van wat we doen.

 

! De gedragscode bepaalt het gedrag en de activiteiten van je federatie

Voorbeelden van hoe je het gedrag van medewerkers en vrijwilligers kan beïnvloeden zijn:

  • herhaal de ethische principes, de waarden van je organisatie
  • benadruk de eigen verantwoordelijkheid voor ethisch gedrag
  • gebruik ook de jobomschrijving om gewenst gedrag te stimuleren
  • wees empathisch – beschrijf hoe jij en je leden willen behandeld worden

Je gedragscode bevat twee delen. Het eerste deel is eigen aan je organisatie. Ze benadrukt waarin je organisatie  anders is dan andere sportfederaties. Daarom bouwt ze verder op je ethische code.

 

Tips
 Laat je, samen met je stakeholders, leiden door volgende vragen

5. Is wat ik ga doen in lijn met onze waarden?

6. Is het goed voor de organisatie en collega medewerkers/vrijwilligers?

7. Voel ik mij goed bij deze beslissing, als iedereen weet wat ik beslis?

Indien

ja: doen

misschien: checken bij de leidinggevende

neen of twijfel: niet doen

 

 Het tweede deel maak je zelf of je laat je inspireren door externe bronnen*. Indien je eerste deel niet alle vereiste kwesties bevat (wat waarschijnlijk is), vul je je tweede deel gewoon aan met volgende onderwerpen:

  • organisatiegewoontes & integriteit: gendergelijkheid; naleven van wetten en regelgeving; relatie met overheid en bedrijfswereld; belangenconflict; hoe omgaan met giften; tegengaan van omkoping; …
  • intellectuele eigendom & transparantie: confidentialiteit; intellectuele eigendom; gebruik van databases; interne en externe communicatie, aligneren van PR activiteiten met de basisprincipes, ...
  • autonomie en verantwoordelijkheid: recht op initiatief, klokkenluidersregeling, …
  • democratie/participatie & inclusie op de werkplaats(en): inclusie, integratie, democratie, medezeggenschap, grensoverschrijdend gedrag, pesten, …
  • maatschappelijke engagementen: politiek, sociaal, cultureel, milieu, …
      

* zie bijvoorbeeld Sport Vlaanderen, gedragscode

 

Tips voor starters en doorbijters
Wat moet je zeker doen

  •  breng je stakeholders bij elkaar, selecteer en definieer je waarden in enkele zinnen;
  • zorg voor voorbeelden van gedrag uit je eigen federatie. Dat kan naar keuze via een “Doen & Niet doen”; “Vraag en Antwoord”; “Wat indien” of “Stel dat”;
  •  houd je codes levend door instemming te vragen en acties te organiseren.

Waar kan je maar best op letten

  •  behandel waarden en gedrag in afzonderlijke groepssessies, een externe partner kan faciliteren;
  • doe de (eind)redactie van elke brainstorm intern en communiceer snel;
  • focus op je eigenheid, gedrag dat algemeen geldt in de samenleving brengt immers weinig bij. 

 

Tot slot

Statuten, huishoudelijk reglement, ethische en gedragscode zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het levend maken en houden van de eigen waarden en voorbeeldgedrag is belangrijker dan de vorm van de documenten. Zo kan je ethische en gedragscode ook in één document bundelen. En kan het huishoudelijk reglement evengoed elementen van de gedragscode bevatten. Jouw voordeel bij dat alles is dat je nu zelf bepaalt welke motieven en welk gedrag wenselijk is. Je federatie krijgt het imago dat het kiest bij haar leden en in de maatschappij. Weet daarbij dat draagvlak essentieel is om vooruit te gaan. De eerste stap is de moeilijkste. Later volgt de beloning: “the proof of the pudding is in the eating”