Modelcharter voor de bestuurder van overheidsbedrijven

Als kenniscentrum voor goed bestuur houdt GUBERNA er aan om steeds “one-step-ahead” te zijn. Toen GUBERNA hoorde over de ambitie van de federale overheid om een charter voor de bestuurder van overheidsorganisaties te ontwikkelen (cf. Federaal Regeerakkoord oktober 2014), namen we dan ook meteen het initiatief om een dergelijk modelcharter te op te stellen. Wij waken erover dat onze leden op de hoogte blijven van de evoluties inzake goed bestuur en betrokken worden bij de governance van morgen. Dit modelcharter is dan ook ontstaan met de hulp van leden-experten ter zake.

GUBERNA handelt niet namens de overheid. Ze nam dit initiatief, omdat ze het idee genegen is om goed bestuur in de overheidscontext verder te optimaliseren. Bestuurders in overheidsbedrijven hebben vaak in de schijnwerpers gestaan in de voorbije jaren. Een bestuurder in een overheidsbedrijf heeft dezelfde verantwoordelijkheden als een bestuurder in een privaat bedrijf, maar zijn/haar rol is vaak nog complexer. Deze bestuurder moet namelijk extra parameters in rekening brengen, zoals bijvoorbeeld de relaties met de politieke partijen en de publieke opinie. Publieke organisaties worden vaker onder de loep genomen door de pers en door het brede publiek dan hun tegenhangers uit de privé. Het lijkt echter dat bestuurders in overheidsbedrijven niet noodzakelijk beter gewapend zijn om deze extra uitdagingen het hoofd te bieden. De ontwikkeling van een modelcharter past dan ook volledig in GUBERNA’s wens om bestuurders te ondersteunen zodat ze optimaal hun mandaat kunnen uitoefenen.
GUBERNA is van mening dat elk overheidsbedrijf zijn eigen governance charter zou moeten ontwikkelen aangepast aan zijn realiteit en noden. Het modelcharter is dan ook rond drie niveaus opgebouwd:

1. Er zijn 10 principes, die gelden als algemene richtlijnen en gerespecteerd moeten worden door iedereen.

Respecteren van voorafgaande voorwaarden bij aanvaarding mandaat

• Concentreren op taken eigen aan de bestuurder
• Verdedigen van de belangen van het overheidsbedrijf in lijn met diens specificiteit
• Streven naar een onafhankelijke positie
• Volgen van hoge standaarden van integriteit
• Zich gepast gedragen bij besluitvorming
• Zich informeren over en respecteren van vertrouwelijke informatie
• Onderhouden van expertise
• Onderhouden van adequate en constructieve relaties met het management, de aandeelhouders en andere stakeholders
• Bevorderen van de evaluatiecultuur

2. De aanbevelingen zijn bepalingen die GUBERNA van belang acht en die elke bestuurder van een overheidsbedrijf best zou respecteren. Het is echter mogelijk dat bepaalde aanbevelingen niet pertinent zijn gezien de realiteit van het overheidsbedrijf en daarom pleiten we voor flexibiliteit. Deze flexibiliteit zou tot uitdrukking kunnen komen door gebruik te maken van het principe “pas toe of leg uit”. Dit principe heeft reeds zijn nut bewezen in de codes voor beursgenoteerde bedrijven. De keuze om een bepaalde aanbeveling niet op te nemen in het charter van het overheidsbedrijf zou kunnen worden beschreven in het jaarverslag. Een dergelijke benadering zou een enorme stap voorwaarts betekenen voor de publieke sector, die toch vaak bekritiseerd wordt voor zijn gebrek aan transparantie in vergelijking met de privé sector.

3. Tot slot zijn er de aandachtspunten. Deze aandachtspunten omvatten additionele commentaren, suggesties waarover de bestuurder zou kunnen reflecteren met betrekking tot bepaalde thema’s en bepalingen die een bepaalde waakzaamheid verdienen. Aandachtspunten duiden ook op elementen die belangrijk zijn voor het optimaal functioneren van de individuele bestuurder, maar waarbij de individuele bestuurder afhankelijk is van anderen (bv. de raad van bestuur als orgaan of de aandeelhouder).

We hopen dat dit modelcharter een bron van inspiratie mag zijn om uw bestuurspraktijken verder te ontwikkelen!